تاریخچه عید نوروز

 

عید نوروز در کشور ما مصادف با یکم فروردین و اولین روز سال است که در این روز ایرانیان مناسبت ها و آداب و رسومی خاصی دارند. نوروز از زمان ایران باستان ریشه دوانده و رسومی با تاریخچه ی غنی که از گذشتگان ما بر جای مانده در این روز نمایان می باشد.

عید نوروز پیام آور سال نو بوده که علاوه بر ایران در افغانستان، روسیه، تاجیکستان، هند، ترکمنستان، قرقیزستان، پاکستان، عراق، گرجستان، سوریه، چین، آلبانی، آذربایجان و ازبکستان این روز تعطیل رسمی است و مردم به جشن و دید و بازدید می پردازند. این جشن باستانی از گذشتگانمان به یادگار مانده و رنگ و بویی خاص و هویتی ایرانی دارد. عید نوروز نشانگر پیوند اقوام بوده و نماد تولد نباتات، موعد رویش و شروع رستاخیز طبیعت خواهد بود. بر اساس باور ما ایرانی ها همراه با طبیعت نیز ما این سال را با لباس نو، خانه ای تمیز و با روح و روان تازه شروع می کنیم.

 

 

در دوره ساسانیان و اشکانیان عید نوروز گرامی شمرده می شد و در زمان ساسانیان این عید در شش روز به طول می انجامید. لذا دو دوره نوروز کوچک و بزرگ وجود داشت که نوروز کوچک با نوروز عامه شناخته می شد و از یکم تا پنج فروردین ادامه داشت. روز ششم مشهور به خرداد روز بود و با نام نوروز خاصه نیز معروف بود.

در نوروز در هر روزی گروهی از طبقات مردم دیدار شاه می رفتند. شاه ضمن گوش دادن به حرف هایشان، دستوراتی جهت حل مشکلاتشان صادر می کرد. در ششمین روز نیز فقط نزدیکان شاه به دیدار او می رفتند.

 مراسم عید نوروز در دوران معاصر

نوروز را به صورت متناوب در ایران و افغانستان جشن می گرفتند. بعد از اینکه جماهیر شوروی فرو پاشیده شد کشورهای آذربایجان، قرقیزستان و دیگر کشورها نیز شروع به جشن گرفتن این روز کردند. برگزاری این جشن در دوران شوروی کاملا ممنوع شد و به همین دلیل به صورت مخفیانه اقوام ایرانی این روز را جشن می گیرند.

از طرفی مردم بعضی نقاط جهت راضی نگه داشتن مقامات محلی، برای نوروز اسم های دیگری بر می گزیدند. به عنوان مثال در تاجیکستان تلاش می کردند با برگزیدن نام جشن لاله یا جشن هشت مارس این روز را بدون مخالفت دولت جشن بگیرند. در افغانستان نیز در زمان حکمرانی طالبان به علت رسمیت شناختن شدن تقویم قمری، کسی حق نداشت نوروز را جشن بگیرد.

پادشاهان ترکیه هم تا قبل از سال ۲۰۰۰ جشن نوروز را ممنوع می دانستند. ولی این روز برای ترک ها نماد نیرومندی از هویتشان بود. خوشبختانه در سال های اخیر عید نوروز جهانی شد و در سال ۲۰۱۰ مجمع عمومی سازمان ملل ۲۱ مارس را با تصویب قطعنامه ای مصادف با اول فروردین و عید نوروز نامید.

روز جهانی عید نوروز

 

زمان عید نوروز چه وقتی است؟

آغاز جشن نوروز همراه با اعتدال بهاری بوده و زمانیست که خورشید در حرکات نمادینش در آغاز برج حمل، قطع کننده استواری زمین می باشد، لذا در این وقت و زمان برابری ساعات روز و شب نمایان است. در تقویم خورشیدی اول روز فروردین تحویل سال به شمار می رو.

اگر زمان شروع سال ظهر، عصر، شب یا هر وقت دیگری باشد همان وقت ساعت تحویل خواهد بود. اگر در قبل ظهر، سال شروع شود همان روز نوروز می شود؛ ولی اگر بعد از ظهر باشد فردای آن روز نوروز خواهد بود. در گاه شماری میلادی، در ۲۱، ۲۰ یا ۲۲ مارس آغاز نوروز محسوب می شود. در ایران و افغانستان که تقویم هجری خورشیدی دارند سرآغاز سال، نوروز خواهد بود. ولی در کشورهای آسیایی میانه و قفقاز، به دلیل اینکه از تقویم میلادی استفاده شده؛ نوروز سال نو به شمار نمی رود بلکه به عنوان آغاز بهار ستوده شده و جشن گرفته می شود.

ریشه یابی واژه نوروز

ریشه یابی واژه نوروز برگرفته شده از زبان فارسی میانه بوده و از زبان اوستایی ریشه یابی شده است. طبق گفته مورخان، معادل اوستایی آن navaka raocah می باشد. امروزه این واژه در فارسی دو معنی دارد. یک معنی آن نوروز عام به شمار می رود که به عنوان روز برابری شب و روز و شروع اعتدال بهاری یا همان شروع سال نو جشن گرفته می شود. نوروز خاص دیگر معانیش است که روز ششم فروردین روز خرداد نام دارد و ایرانیان باستان از آن با نام ناودا سردا یا سال نو یاد کرده و این روز را جشن می گرفتند.

ایرانیان آسیای میانه در دوره خوارزمشاهیان و سغدیان، نوروز را با نام نوسارجی و نوسارد بر می شمردند و به عنوان سال نو جشن می گرفتند. بنیانگذار دانشنامه ایرانیکا احسان یارشاطر نام داشت که اعتقاد او بر این بود که متناسب با قواعد آواشناسی، در الفبای لاتین و بر مبنای الفبای فارسی نگارش آن به شکل Nowruz می باشد. امروزه در اکثر متون سیاسی و در نوشته های یونسکو نیز به اینصورت املا بکار می رود.

منشا و خاستگاه نوروز به طور صحیح مشخص نشده و در بعضی کتاب های تاریخی بابلیان را منشا آن ذکر کرده اند. با این وجود در ایران آغاز برپا کردن جشن نوروز را به زمان کوروش کبیر در دوران جنگ کوروش به بابل در سال ۵۳۸ در دوران قبل از میلاد نسبت داده اند. در برخی کتب نیز بانی این رسم زرتشت شناخته شده است.

تاریخچه عید نوروز

مجمع عمومی سازمان ملل در تقویم خود نوروز را به ثبت رسانیده و سازمان علمی و میراث فرهنگی سازمان ملل متحد در سال ۱۳۸۸ در مهرماه این روز را به عنوان میراث جهانی ثبت کرده است. در ۲۳ فوریه ۲۰۱۰ که مصادف با ۴ اسفند ۱۳۸۸ بوده مجمع عمومی سازمان ملل روز فوریه ۲۱ ماه مارس را با نام روز جهانی عید نوروز به رسمیت شناخت. در متن تصویب شده این سازمان، نوروز با قدمت سه هزار ساله جشن باستانی با ریشه ایرانی شناخته شد که در حال حاضر ۳۰۰ ملیون نفر این روز را با جشن آغاز می کنند.

اولین دوره جشن جهانی نوروز در هفت فروردین ۱۳۸۹ در تهران برپا شد و این شهر با نام دبیرخانه نوروز معروف شد. بعد از آن در سال ۱۳۹۱ برای اولین بار در یونسکو در صحن عمومی سازمان ملل این روز را به میزبانی ایران با جشنی آغاز کردند و دبیر کل سازمان ملل که بان کی مون نام داشت پیامی را به این مناسبت صادر کرد.

جشن ایرانی در سفرنامه های مستشرقان

در زمان شاه سلمان صفوی انگلبرت کمپر به ایران سفر کرد. او در قسمتی از سفرنامه خود این را بیان می کند که 《نوروز برجای مانده از آداب و رسوم ایرانیان قدیم بوده که از گذشتگان به یادگار مانده و هم اکنون نیز به عنوان باشکوه ترین جشن ایرانیان محسوب می شود. همه در این روز لباس خود را نو می کنند و اقوام به دیدار یکدیگر می روند. همچنین میهمانی ها و تفریحات برپا خواهد بود.》

مادام کارلا سرنا در طی سفری که به ایران داشت دلیل برپا نشدن مراسم سلام نوروزی را در زمان ناصرالدین شاه چنین گفت: 《شاه در این مورد عمدا یا سهوا نظر منجم باشی را پرسیده بود و منجم باشی به دلیل قمر در عقرب بودن، جهت برگزاری جشن نوروزی، روز دوم را مناسب تر تعیین کرد.》

جملی کارری هم بعد از کمپر سفری به ایران داشت و در این مورد بیان داشت که《در عید نوروز خان ها به نزد شاه تشریف فرما شده و این عید را تبریک می گویند و بسته به وسع خود هدیه ای را تقدیم می کنند. خان هایی که به سبب مساحت زیاد نمی توانند به نزد شاه برسند کنیزان خود را که لباس های فاخری که بر تن دارند به حضور شاه می فرستند تا هدایای آنها را به شاه تقدیم کنند. مردم در این روز لباس نو بر تن دارند زیرا اعتقاد بر این دارند که باید سال نو را با لباس نو آغاز کرد تا سالی همراه با خوشی نصیب آنها شود. پختن غذاهای لذیذ و پذیرایی نیز از دیگر مراسمات ایرانیان در این روز می باشد.》

نوروز سمبل پیروزی

طبق آداب و رسوم عید نوروز این روز نماد پیروزی خوبی بر شر بوده به همین سبب در نوروز رسم است دعای ریپیثون خوانده شود. ریپیثون به معنای غالب شدن حرارت بالای نیمروز و روزهای تابستان بوده که غول زمستان به زمین حمله می کند و ریپیثون وارد زیرزمین می شود تا با گرم نگه داشتن آبهای زیرزمینی، ریشه درختان و گیاهان را از مرگ دور نگه دارد. در بهار گرما سمبل پیروزی است و دعای این جشن نیز مربوط به ریپیثون خواهد بود.

 

 

 

منبع: روزانه